Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев 19 августышто Курыкмарий районышто да Козьмодемьянск олаште пашаче визит дене лийын. Мемнан Гоподь Иисус Христосын Волгалт Вашталме кечын Пӧртныр селасе черкыште лийын, прихожан-влакым пайрем дене саламлен. Юрий Зайцевын миен коштмыж нерген кумданрак палдарена.
Причалым чоҥымек, турист-влак ешаралтыт
Республикын социально-экономический вияҥмаш индивидуальный программыж дене келшышын, Козьмодемьянскын йӱдвел ужашыштыже, Юлын пурла серыштыже причал пырдыж чоҥалтеш. Тӱҥалтыш акше 232 миллион теҥге лийын гын, кызыт финансированийым кугемдыме йодыш ончалтеш. Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцевын объектым ончен савырнымыж годым Козьмодемьянск олан мэрже Михаил Козлов умылтарен: «Кеҥежым мемнан олашке 200 утла гана теплоход-влак толедат. Кажныже 150 утла еҥым конда. Причал пырдыж укелан кӧра кугу теплоход-влак пурен огыт керт». Марий Элын транспорт да корно озанлык министржын алмаштышыже Елена Кузнецован мутшо почеш, объектым 2023 ийыште чоҥен шуктышаш улыт. Кужытшо – 95 м, лопкытшо – 24 м.
Козьмодемьянск турист ола веле огыл, а эркын-эркын судным чоҥышо олашке савырна, «Паллада» парус клубын мастерскойжылан у оралте чоҥалтеш. Мэр М.Козлов Президент фондын грантше дене ыштыме «Марий Элын йоча флотилийже» клуб, тудын вуйлатышыже Андрей Желудкин, шушаш ийыште 140 еҥым авалтыше «Инфосфера» IT-школ почылтмо нерген каласкален.
Корным сентябрьыште олыктен шуктат
Юрий Зайцев Козьмодемьянскысе Пыринов уремысе корным тӧрлымӧ пашам терген, тудо республикысе бюджет гыч ойырымо ешартыш субсидий кӱшеш олмыкталтеш. Чумыр пашам шукташ 9,5 миллион утла теҥгем пыштыме.
«Таче ме ӱлыл площадкым ончалына, тудын дене кодшо ийын Всероссийский конкурсышто сеҥен улына. Рвезе-влак пашам сайын жапыштыже шуктеныт, ӧпке шомак лийын огыл. Тыштат шот дене тыршат. Ик арня гыч мучашлышаш улыт. Ӱмбал шартышым пыштыме, бордюрым шогалтылме», – каласен Михаил Козлов.
Тылеч посна 8-ше Март, Октябрьский, Советский, Свердлов, Строитель-влак, Чехов урем-влакым олмыктат. Нунымат 1 сентябрьлан тӧрлен шуктышаш улыт. Шмидт да Осипенко уремлам олмыкташ кызыт торгым увертарыме.
Юрий Зайцев корным олмыктымо йодышым эреак терген шогаш кӱштен.
Шуко пачеран пӧртын чоҥалтмыжым терген
Мэрын мутшо почеш, ты пӧртыштӧ 79 пачер лиеш, тышеч 23-шо аварий лийын кертме лӱдыкшӧ пӧртла гыч граждан-влакым кусараш ойыралтеш. Акше 55 млн. теҥгешке шуэш.
«Шуко пачеран пӧртым чоҥымо шотышто икмыняр йодмаш республикын правительствышкыжат пурен. Пӧртым шушаш ийын августышто чоҥен шукташ палемдыме. Кызытеш тудо ик подъездан, но ончыкыжым кокымшо пӧртым чоҥаш мландым висен ямдылыме. Фундамент ынже шалане манын, икмыняр свайым ончылгоч кырыме. Чыла сай лиеш гын, чоҥымо пашан кокымшо этапышкыже куснена», – каласен М.Козлов.
Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо палемден: Козьмодемьянск тысе калыклан чыла шотыштат йӧнан, а турист-влаклан ончен кошташышт мотор да чоныштлан келшыше лийшаш, сандене регион правительстве тыште инфраструктурым вияҥдымашлан, тыгак илыме верым чоҥымо пашалан кугу тӱткышым ойыраш тӱҥалеш.
Предприятий-влак кокла гыч иктыже
Микрӓк потребобществын пашаж дене палыме лиймыж годым Юрий Зайцевлан технолог Екатерина Сидорова клендырым кузе ямдылымым ончыктен, предприятийын тӱҥ пашаже, сеҥымашыже нерген каласкален.
Микрӓк потребительский обществе 2021 ийыште 606 тонн кинде-булко кочкышым да кондитер изделийым, 23 тӱжем дкл. алкогольдыме йӱышым ыштен луктын. 2022 ий февральыште клендыр цехым почыныт, тудын производственный вий-куатше тылзыште 10 тонн кочкышым лукташ ситыше. Каласыман, тыште ыштен лукмо клендыр еҥ-влаклан моткоч келша.
Ончерыште лиймыж годым Юрий Зайцевлан икымше национальный бренд – курыкмарий кравец – нерген каласкаленыт. Ойыртемалтше рецепт почеш ямдылыме да калыкын поян йӱлаж дене кылдалтше национальный кочкыш-влак турист-влак коклаште да республик ӧрдыжтат палыме лийышт манын, нуным бренд семын регистрироватлаш тыршыман, палемден Ю.Зайцев.
Сентябрь кыдалне у мебельым кондат
Козьмодемьянскысе А.Я.Эшпай лӱмеш йоча сымыктыш школым, «Культура» нацпроект дене келшышын, капитально олмыктымо паша мучашке лишемеш. Объектын 70 процентше ямде. Школын кӱваржым уэш шарыме, окна-влакым вашталтыме, электровоштырым весым шупшмо, пырдыжым штукатуритлыме да моло пашамат ыштыме, кызыт оралтым леведыт. Пашан чумыр акше 21 миллион теҥгеш шуын.
Мэр у мебельым да оборудованийым налаш полшымылан Юрий Зайцевлан тауштен ойлен. Тудын мутшо почеш, 6 миллион теҥгелан контрактым пеҥгыдемдыме.
Юрий Зайцев, школым ончен лекмек, график деч почеш кодмым палемден да пашам писемдаш йодын, вет у тунемме ий тӱҥалмеш кок арнят кодын огыл.
Еҥ-влакын йодышыштлан вашештен
Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо верысе чолга еҥ-влак дене вашлийын. Тудо Козьмодемьянскыште да Курыкмарий районышто икымше гана лиймыжым палемден. «Тыште пӱртӱс моткоч мотор. Мыйын самырык годсо пагытем теҥызыште эртен, флотышто служитленам, сандене вӱд кумдыкым поснак йӧратем. Шӱмешемат логале», – манын.
Тудо теҥгече Тамбовышто Изи олала да исторический илемла-влакын форумыштышт олаште чыла шотыштат йӧнан йырвелым ыштыме шотышто VI всероссийский конкурсышто эн сай проект-влакым иктешлыме да Козьмодемьянск олан А.Эшпай лӱмеш скверым тӱзатыме проектше дене сеҥышыш лекмыж нерген ушештарен. Федерал бюджет гыч 70 млн. теҥге ойыралтеш. Тиде уверым калык совым кырен вашлийын.
Причалым чоҥымо йодыш дене пырля Юрий Зайцев олаште ятыр тоштер да турист-влак коштмо моло верла улмым палемдышыжла, общепит системым вияҥдыме, унагудо-влакым ешарен почмо нерген ойлен: «Козьмодемьянск – чынжымак турист ола. Ик паша – пел шагат ончен коштмеке, мороженйым налат, а ик сутка илет, отельлан тӱлет, кафешке миен толат – тиде йӧршын вес паша. Тыге налог пура. Мый кызыт экономист семын шонкалем».
Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо вашлиймашке толшо-влакын йодышыштым тӱткын колыштын, вашмутым, а кунамже кӱштымашымат пуэден. Образований пашаеҥ-влакын Козьмодемьянскысе профсоюз организаций председатель Наталья Шемякина эше ик школым чоҥымо нерген мутым тарватен, амалже – йоча-влаклан 2 смене дене тунемашышт перна. «Тыгай школым чоҥаш шуко-шуко окса кӱлеш. Россий просвещений министерстве йодмашнам налмеке, раш лиеш», – вашештен Ю.Зайцев.
Козьмодемьянск гыч педагог-ветеран Нина Гараева олаште квалификацийым нӧлтышӧ курсым почаш да специалист-влакым, мутлан, кумдыкым тӱзатыше, пеледышым да кушкылым шындылше-влакым ямдылаш, а тидланже шинчымашым пуышо тӧнежым ышташ темлен. Тиде йодышлан Ю.Зайцев тыгерак вашештен: «Специалист-влак шотышто те пеш чын улыда. Кадрым кушташ кӱлеш, тиде раш, но, тунем лекмекышт, нуно верыштыштак кодышт – тидым кузе ышташ? Туныктышо тӧнеж шотышто ме вуйлатыше-влак дене ончалына, каҥашен налына – шоналташ кӱлеш».
Красноволжский кыдалаш школын директоржо Михаил Стапеев Кулаковы селасе йочасад деке корно пеш шӱкшӱ манын палемдымыжлан Курыкмарий администраций вуйлатыше вашештен: Механизатор да Рӱдӧ уремлам тӧрлат, ты корно кутышым 15 октябрьлан олмыктен шуктышаш улыт.
Козьмодемьянскын почётан гражданинже Алексей Микушкинын «окса ойыралтеш гынат, корным чыла вережат огыт олмыкто» манмыжлан «Паша умбакыже шуйнышаш, ешартыш оксам ойырымо шотышто йодышым рашемдена. Йӧн лиеш гын, пуыде огына кодо» вашмут лийын.
Наталья Юркина Козьмодемьянскын ӱлыл ужашыштыже йоча площадке укем ончыктен, олан мэрже тунамак вашештен: площадкым «Единый Россий» партийын проект кышкарешыже чоҥена, 150 тӱжем теҥге ойыралтын.
«Горномарийский» МУП-ын директоржо Алевтина Исаеван Вӹтлӓмары ялыште вӱдым тулышо системын чот тоштеммыжлан кӧра чӱчкыдын аварий-влак лиедыме, Курыкмарий районын Рӱдӧ клуб системын директоржо Дмитрий Захаровын Н.Егоров лӱмеш Рӱдӧ модельный тӱвыра пӧртым кызыт мартеат мландышӱйым олтен ырыктыме, газым пуртымо нерген йодыш-влакым колышт лекмеке, Юрий Зайцев кӱлеш документ-влакым ямдылаш кӱштен.
Медицине шотышто ятыр йодыш лийын. «Таза республик» проект дене келшышын эртаралтше Тазалык кече Курыкмарий районышто стартым налын, тыгай тӱҥалтышым еҥ-влак пеш сайлан шотленыт да ончыкыжымат эртараш темленыт.
«Мый Москва гыч улам, садлан йот еҥла чучам, но пашамым шот дене ышташ тыршем, вара тупышкем ынышт шӱвал. Ӱшанеда гын, умбакыжат ышташ ямде улам. Мутат уке, Россий президентлан тау, тудо вуйлатышын пашажым шуктышылан шогалтен. Палем, тудо мыланем полшаш кумылан, сандене мый тудым йӧндымыш ом лук», – каласен Юрий Зайцев вашлиймаш мучаште.
Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемын уверже негызеш Л.СЕМЕНОВА ямдылен
