Йошкар-Оласе Кремлёвский ден Советский уремла ушнымаште улшо тошто зданийыште Россий сарзе (военный) историй обществын регионал пӧлкажлан у офисым ыштыме деч вара тудо йӧршын вес семын ончалтеш. Витринылаште акрет, кугыжа, совет годсо сарзе ӱзгар ден чием изи тоштерым, ӱстелыш шарен оптымо историй книга-влак изи книгагудым ушештарат. Но туштак кызытсе СВО нерген стенд-влак койыт, пырдыжысе экраныште лийшаш мероприятий нерген возымо волгалтеш, ончен шинчаш пӱкенлам шындыме, а воктенак – йыргешке ӱстел воктене мутланен шинчыме вер. Да чыла тиде – ик кужу пӧлемыште. Тӱшка мутланымашым тарваташ пеш келшыше вер.
Лач тыште Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже, Россий сарзе историй обществын регионал пӧлкажын председательже Евгений Кузьмин Шочмо элым аралышын кечыж вашеш пресс-конференцийым эртарен да пӧлкан кодшо ийысе пашажлан акым пуэн, ончыкылык планым рашемден.
Сарзе историй обществын тӱҥ шонымашыже – шочмо эл да кугурак тукым деке самырык-влакын йӧратымашышт ден пагалымашыштым ылыжташ. Тыге гына элым йӧратышым да аралышым ончен кушташ лиеш. Регионал пӧлка пашажым икмыняр йогын дене виктарен колтен, тушечын иктыже историйым шымлыме дене кылдалтын.
Марий Эл ынде вич ий «Россий регион-влак – элнан военный историйыштыже» россий шанче конференций эртыме вер семын аклалтеш. Тушко РФ-ын 20-30 субъектше гыч шымлызе ден учёный-влак чумыргат. Тыгак тыште тӱрлӧ ола гыч специалист-влакым ушышо «Историй шарныктыш» лекторий пашам ышта. Самырык-влаклан почмо киноклубышто кӱчык метражан фильмлам ончыктат. Кугу Отечественный сар ден СВО боец-влак кокласе кылым почын пуышо «Курымашле руш чонан герой-влак» фотовыставке кумылым савыра. Адакше тиде выставке республике мучко веле огыл, тыгак Запорожье кундемыште Марий Элын шефствыш налме Куйбышевский районышто ончыкталтын. Кодшо ийын сентябрьыште тудым тусо куд школышто ужын кертыныт. Манмыла, кугу паша ышталтын да ышталтеш.
– Мемнан обществына Россий мучко 300 утла еҥым ушен шога. Тушто учёный, шымлызе, науко доктор-влак улыт. Нуно сотемдарыме пашам шуктат. Шке шонымашыштым тушкыде, историй чыным почын ончыктат. Тидлан тӱрлӧ йӧн кучылталтеш. Да нуно самырык-влакым историйым палаш да шымлаш кумылаҥдымашке виктаралтыныт. Ик тыгай кугу мероприятий майыште лийшаш. Чарла Кремльыште акрет сарзе-влак шке вий-куатыштым, патырлыкыштым тӱрлӧ таҥасымаш, кучедалмаш гоч модын ончыктат. Тушко Чумыр Россий гыч участник-влак толыт. Программылан Россий военный историй обществын грантше ойыралтеш, – каласен Евгений Кузьмин.
Обществын вес кӱлешан пашаж семын монографий ден журналлам савыктымым ончыкташ лиеш. Кодшо ийын «Руш мландым чумырышо» («Собиратель Земли русской») серий дене 25 томым лукмо. Нине книгалаште историйын ужашлаже да чапланыше еҥ-влак нерген ойлалтеш. Россий сарзе историй обществын председательже Владимир Мединскийын палемдымыж почеш, тушто саманым тӱрлӧ велым ончалаш тыршыме. Пресс-конференций годым Евгений Кузьмин ты изданийым историйым кузе почын пуымо да авалтыме кугыт шот дене ойыртемалтше манын.
– Тиде серий гычак Александр Мясниковын «Владимир Путин. Из летописи XXI века…» книгажым посна палемдаш кӱлеш. Тӱҥалтыште историк семын тыгеат шоналтышым: ты курымышто улыжат 24 ий илена, сандене могай летопись лийын кертеш? Тыгай кӱчык жапысе историйым кызыт аклаш ок лий, тудым журналист але шымлызе семын почын пуаш гына лиеш. Александр Мясников ты пашалан историк семын огыл, а публицист семын пижын. Да кугыт шот дене изи огыл монографийыште Российын 24 ияш историйже нерген оҥайын каласкален. Чыла тиде жапыште ме Путинын саманыштыже илена да тусо фактлам элнан йол ӱмбаке шогалмыже да пеҥгыдем толмыж семын ужына. 2000 ий мартыште мемнан элна чылалан келшен, молан манаш гын лушкыдо лийын. Кунам Россий пеҥгыдемын, да тидым касвел «партнёр-влак» шижыныт, тунам тудо тушманлыш, тудын дене кредалаш кӱлшыш, савырнен. Могай гына курымым огына нал, мемнан элна виян улмыж годым весылан нигунам келшен огыл. Но тудо шуко гана тӱня илышым арален коден, – палемден Евгений Кузьмин.
Пеш чын каласыме. Касвелне кызыт тидым монденыт але уждымыла кояш тӧчат. Да шкенан денат кызытсе саманыште самырык-влак коклаште южышт тидым аклен огыт мошто. Сандене Россий сарзе историй обществын да тудын тысе пӧлкажын сотемдарыме пашаштым кӱлешанлан шотлыде ок лий. Тыгай шонымашке кондыш ты пресс-конференций.
Юрий Исаков
