Чылажат республикын пиалже лўмеш ышталтын

19 декабрьыште Марий Элым  вуйлатыше Александр Евстифеев республикын правительствыжын 2019 ийысе пашажым иктешлыше отчетым ыштен. Правительствын  кумдаҥдыме заседанийже  Конгресс полатыште эртен.

Тушто регионын правительствыжын  членже, Кугыжаныш Погынын депутатше-влак, кугыжаныш кучем орган-влакын, федеральный кучем  орган-влакын  территориальный подразделенийыштын вуйлатышышыт, Марий Эл Республикым вуйлатышын  Администрацийжын госслужащийже-влак, ола округ ден муниципальный образований-влакын администраций вуйлатышышт, республиканский ден  районный СМИ-влакын тўҥ редакторышт, мер организаций-влакын  еҥышт, моло ўжмӧ еҥ-влак лийыныт.

Моло ийласе семынак выступленийыште Марий Эл правительствын шке ўмбакше налме обязательствым шуктымыжлан тўҥ  тўткыш ойыралтын.

Кундемым вуйлатыше тўҥалтыште  тений республикын правительсттвыж ончылно шогышо неш кўлешан задаче-влак нерген каласкален.

«Эн ончычак, тиде, мутат уке, Россий Федерацийын президентше  Владимир Владимирович Путинын тўҥалтышыж  почеш  ыштыме национальный проект-влакым илышыш шыҥдараш тўҥалме. Нунын дене келшышын, 53 региональный  проектым  пеҥгыдемдыме да  шукташ тўҥалме. 2024 ий марте  нунын чумыр  акышт 52 миллиард теҥгеш шуэш. Республик нацпроект-влакым илышыш шыҥдараш тўҥалме икымше ийыштак чапле лектышыш шуын»,- каласен Александр Евстифеев.

Марий Элым вуйлатыше мучашке лишемше ийыште лийше  кугу значениян событий-влакым палемден. Тиде – республикым социально-экономически вияҥдыме йодышла дене Российын  строительстве  да жилищно-коммунальный озанлык министрже Владимир Якушевын участвоватлымыж дене эртарыме совещаний, регионыш РФ президентын ПФО-со  полномочный представительже Игорь Комаровын толын коштмыжо, Федераций Советын кум комитетшын толын коштын эртарыме  заседанийышт, Инвалид-влакын III Всероссийский  кеҥежымсе  спартакиадышт. Тылеч посна 2019 ий мучашыште «Марий Эл Республикым социально-экономически вияҥдыме пашалан  кугыжаныш полыш  нерген» пунчалым шуктымо итог почеш Федераций Совет ончылно отчетым ыштыме,  Российын  транспорт министрже  Евгений Дитрих дене  совещанийым эртарыме.

Республикын парымже иземын

Тылеч ончычсо ийласе семынак  правительствын пашаштыже ик эн кўлешан сомыллан регионын бюджетшым темден шогышо  парымын кугытшым иземден толмаш шотлалтеш, каласен Александр Евстифеев. Тышкыже бюджетын доходшым республикын коммерческий  кредитше шотышто   парым обязательствыжым иземдымашке колтымылан, процент ставкым иземдымылан, кассылаште жаплан лийше кўрылтышым  петырышашлан федеральный бюджет гыч кўчык жаплык  бюджетный кредитым активнын кучылтмылан кӧра шумо. Чыла тидыже  кугыжаныш парымым 1 миллиардат 293,8  миллион теҥгелан иземдаш йӧным пуэн: 1 январьлан  кугыжаныш парым 13 миллиардат 283,8 миллион  теҥге лийын гын, 1 декабрьлын 11 миллиардат 990 миллион теҥге марте  иземын.

«Кўшнӧ ончыктымо мере-влак 2019 ийыште  кугыжаныш парымым  обслуживатлаш  кайыше роскотым ондак палемдеме дене таҥастарымаште 171 миллин теҥгелан иземдаш йӧным пуэныт. Вес семын каласаш гын, ме тиде оксам парым шотышто  процентым тўлаш огыл, а республикын кўлешлыкшым шукташ  кучылтынна. Республикын кугыжаныш парымжым обслуживатлаш кайыше роскотым,  2017 ий гыч тўҥалын, 668 миллион теҥгелан але 2,1 гана  иземдыме. 2016 ийыште тыгай роскот 1 миллиардат 275 миллион теҥгеш шуын гын, тенийсе роскот 607 миллион теҥгеш шуэш»,- палемден  Александр Евстифеев.

Марий Элым  вуйлатыше  тыге каласен: тенийлан республикын правительствыжын  резерв фондышкыжо 200 миллион теҥгем чумырымо, тидыже кодшо ийысе деч 53,8 процентлан шукырак. Тиде окса кўшеш кугыжаныш ден муниципальный учреждений-влакын, тидын шотыштак школ,  йочасад, больнице-влакын леведышыштым капитально олмыктымо, ФАП-влакым  медицине оборудований дене пойдарыме, эмым налме, калыклан прививкым ыштыме, илыме вер да коммунальный озанлык сферыште объект-влакым чоҥымо да  пужен уэмдыме, аэропортын чоҥештен  кўзымӧ да волен шичме корныжым  олмыктымо.

«1 январь гыч бюджет сферысе тугай пашаеҥ-влакын  пашадарыштым 4,3 процентлан кугемдыме, могайышт Россй Федераций президентын «майысе» указыштыже  ончыкталтын огытыл. 2-19 ийлан республикын  бюджетыштыже тиде пашалан бюджетный ассигнованийым тичмаш кугыт дене, 61,7  миллин теҥгем,  ойырымо»,- умбакыже каласен  регионым вуйлатыше.

Александр Евстифеев тыге ешарен: регион инвестицийым ушаш кумылаҥден кертше кундемыш савырнен толеш. Тидлан кӧра Россий Федерацийын  субъектлаштыже инвестиционный климатын  могайрак улмыжым ончыктышо  национальный рейтингыште Марий Эл Республик 2019 ийыште кодшо ий дене таҥастарымаште вигак 12 тошкалтышлан кўшкырак нӧлталтын да 46-шо верыш  лектын.

Промышленность, туризм, чоҥымо паша да ялозанлык  сферыштат сай вашталтыш лийын.

Округышто – кокымшо, Российыште луымшо верыште

«Марий Элысе чыла категорий озанлыкыште ялозанлык продукцийым ыштен лукмо индекс 110,7 процентыш шуын. Тиде показатель дене республик Юл кундем федеральный округышто кокымшо да Россий Федерацийыште луымшо верым куча», – палемден Александр Евстифеев.

Отрасльлан тыгай лектышыш шуаш агропромышленный комплексын предприятийже-влаклан пуалтше полыш, тидын шотыштак шӧрлык да шыллык урлык самырык племенной тўкан шолдыра вольыкым налаш кайыше роскотын ужашыжым федеральный ден региональный бюджетын оксаж кўшеш петыраш субсидийым пуымаш, полшен.

Марий Элым вуйлатыше корно озанлыкыште лийше сай вашталтыш нерген радамлын каласкален. Тудо корным саемден толмо пашалан кугу тўткыш ойыралтмым палемден. Тений республикын корно фондшылан 4 миллиардат 478,7 миллион теҥге колталтын, тидыже 2018 ийысе деч кок пачаш утлалан шукырак.

«Тений 116,9 километр республиканский корным шотыш кондымо, тидыже «Лўдыкшыдымӧ да сай качестван автомобиль корно» национальный проектыште палемдыме деч 16,9 километрлан шукырак, а 2018 ийыште 37,5 километр республиканский корным гына олмыктымо. Тыгак «Корно сеть» региональный проект дене келшышын Йошкар-Ола агломерацийыште урем ден корно сетьыште 18,87 километр верысе кўлешлыкан автомобиль корным саемдыме. Тиде – Ленин проспект, Первомайский, Карл Маркс да Западный урем-влак», – каласен республикым вуйлатыше.

Кўшнӧ ончыктымо цифр-влак «Лўдыкшыдымӧ да сай качестван автомобиль корно» национальный проектыш пурышо «Корно сеть» региональный проектын мероприятийлажым шуктымо пашан республиклан могай кугу пайдам кондымыжым пеш раш ончыктат, палемден Александр Евстифеев.

Кундемым вуйлатыше образованийым налаш йӧн утларак кумдаҥмым республикын правительствыжын ик эн тўҥ пашаж семын аклен.

Ик йочасад почеш весе чоҥалтеш

«Ушештарем: мемнан дене йочасад шотышто кугу нелылык шижалтын. Но ме тиде йодышым чот тыршен тӧрлен толына. Талук жапыште Йошкар-Оласе «Восточный» микрорайонышто, Волжск оласе «Машиностроитель» микрорайонышто да Медведево районысо Знаменский посёлкышто чылаже 765 веран кум дошкольный образовательный учреждений почылтын. «Интеграл» микрорайонышто 320 веран йочасадым да «Лесная сказка» 49-ше №-ан йочасад пелен 80 веран пристройым чоҥен шуктымо. Тыге 2019 ийыште дошкольный образовательный организацийлаште 1165 ешартыш верым ыштыме, таҥастарен ончаш: 2018 ийыште 598 вер ышталтын», – каласен  Александр Евстифеев.

Дошкольный учреждений-влакым шушаш ийыштат умбакыже чоҥаш тўҥалына. Тидын годымак республикыште школ-влакат чоҥалтыт. Тений Параньга районысо Эльпанур ялыште кызытсе жаплан келшыше туныктыш учреждений почылтын, шушаш ийыште Марий Элын рўдолаштыже да Волжскышто кок школ почылтеш, палемден Марий Элым вуйлатыше.

Тазалык – кугу поянлык

Тазалыкым аралыме паша нерген ойлымыж годым тыгерак каласен: «Тазалыкым аралымаш» нацпроект дене келшышын, Оршанке районысо Марково ялыште ФАП-ым чоҥымо да пашаш колтымо, вер гыч верыш кусныл коштшо 11 комплексым налме, Россий Федераций правительствын кўштымашыж дене келшышын, республикыш 23 вашкеполыш автомобиль толын. Тыге вашкеполыш станцийыште автопаркым тўрыснек комплектоватлаш да ӧрдыж организаций-влакын услугышт дене пайдаланыме деч кораҥаш йӧн лектын. Тылеч посна Йошкар-Ола городской больницылан да Шернур рўдӧ райбольницылан 5 единице медоборудованийым налме. Онкологий чер дене черланымым лийме семын ондакырак рашемдыме услуго дене утларак шуко еҥым авалтен шуктышашлан Республиканский онкологий диспансерлан да Республиканский клинический больницылан 34 единице медицине оборудованийым налме.

Козьмодемьянск олаште сменыште 300 еҥым вашлийын кертме поликлиникым республиканский бюджетын оксаж кўшеш умбакыже чоҥымо, тудым 220 ий 30 апрельлан чоҥен шукташ да пашаш колташ палемдалтеш.

Перинатальный рўдерым чоҥымо пашам федеральный адресный инвестиционный программыш пуртышаш верч вич ий тыршыме паша арам лийын огыл. Туло шушаш ийыште уэмдалташ тўҥалеш.

Марий Элым вуйлатыше мучашке лийшемше ийыште тӧрлен шуктымо шуко йодышым тарватен. Нунын кокла гыч шукыжо социальный шотан улыт да республикыште илыше еҥ-влакын кажне кечысе кўлешлыкыштым шуктымашке виктаралтыныт.

Республикым вуйлатыше пытартышлан тыге каласен: Марий Элын Правительствыже тыршен пашам ышта. Тудын пашажым почын пуышо показатель-влак шуко тўрлӧ источникыште ончыкталтыныт. Республикын правительствыжлан, кучем орган, озанлык пашам шуктышо-влаклан уло мо нерген ойлаш да уло мом ончыкташ. Мыланна шумо сеҥымашым арален кодаш да умбакыжат ўшанлын ончыко каяш кўлеш. Ик команде семын пырля пашам ыштымылан чылалан таум каласынем. Ме сайын пашам ыштенна. Чылажат республикын пиалже лўмеш, тыште илыше кажне еҥын пиалже лўмеш ышталтын, каласен пытартышлан Александр Евстифеев.

Республикым вуйлатыше тылеч вара пашаште ойыртемалтше еҥ-влаклан наградым кучыктен.

«За заслуги перед Марий Эл» орденын медальже дене Татар культур республиканский рўдерын художественный вуйлатышыже Гарай Магсумьянов, Перинатальный рўдерын тўҥ врачшын клинико-экспертный паша шотышто алмаштышыже – врач-акушер-гинеколог Галина Фоминых да квалификацийым вияҥдыме региональный методике рўдерын директоржо Ирина Чистова палемдалтыныт. Марий Эл Конституционный судын председательжын алмаштышыже судья Валериан Егоровлан «Марий Эл Республикын заслуженный юристше» почётан лўмым пуымо.

Марий Эл Республик правительствын Почётан грамотыжым Судебный пристав-влакын федеральный службыштын Марий Эл Республикысе управленийжым вуйлатышын алмаштышыже – Марий Эл Республикын тўҥ судебный приставшын алмаштышыже Николай Кудряшовлан кучыктымо.