Чыла калыкын тÿҥкочкышыжо – тиде кинде. Кинде шуко шочеш гын,
еҥкуана, еш пиалан лиеш. Арам огыл калык тыге ойла: «Кинде лиеш – мурат
лектеш», «Кинде уло гын, чылажат сай лиеш».
Кугезе-влакын пайремыштым, йÿлаштым мондаш огыл, а
кызытсе илышыш пурташ тыршыман манын Й-Олаште, шуматкечын, регион кокласе
«Угинде» пайрем эртыш. Тудым республикысе марий рÿдер ямдылен да морко
район гычын Энерсола тÿвыра пöртын «Муро сем» фольклор ансамбльым ÿжын.
Ожно «Угинде» ешыште эн
кугу да аклыме пайремлан шотлалтын, а кызыт тиде йÿла
йöршын йомын манаш лиеш. Октябрь кыдалне пасу пашам
пытарымеке, угинде пайремым эртареныт. Тидлан чесым погеныт, тушко
пошкудым, родо-тукымым ÿжыт. Ожно ты кечын сурт оза 1,5
м. кутышан шыже пучым пуалтен. Тыге тудо шке але
пошкудо ялыште илыше марийлан угинде пайремым
эртарымыж нерген увертарен. Кажне сурт оза шке семынже
угинде пайремым эртарен. Тылеч ончыч илыме пöрткöргыжым
эрыктен, мончаш пурен, яндар вургемым чиен. Вара ÿстелыш чыла
тÿрлö шке аҥа гыч поген налме пырче кÿмыжым, пурам,
у ложаш гыч ыштыме когыльым шынден. Оза
кидышкыже пырче кÿмыжым, пура коркам налынат, кудывечыш лектын,
кече ваштареш шогалын, Юмылан у шурным куштен
шогалташ полшымыжлан тауштен, моло сомылымат тöрлен колташ йöным,
тазалыкым, еш куатым йодын. Ожно, угинде йÿлам эртарымеш, у
кинде гыч ыштыме кочкышым кочкын огытыл, тиде сулыклан шотлалтын. Пайремым
чыла ешыште ик жапыште эртарен огытыл, южо ешыште тошто погымо
шурныжо вашке пытенат, у киндым эр кочкаш тÿналыныт
да угинде йÿламат эртареныт.
Поян-влакын шурнышт шуко лийын, садлан нуно тиде пайрем кумалмашым
эртараш вашкен огытыл, а нужна-влак тÿредме пытартыш
кечынак ты пайремым эртареныт да у киндым кочкаш тÿналыныт.
Угинде пайремым чыла вере илыше марий-влакат эртареныт. Тиде – Юмылан
перкан киндым шочыктымыжлан тауштен кумалме, колышо-влакым
уштымо пайрем.
«Кинде – чылалан вуй, кинде деч кугу лияш огеш лий», -
ойла калык. Кинде ожнат, кызытат айдемылан илыш вийым пуа. Кинде дене эн
шергакан, пагалыме еҥым, уна-влакым вашлийыт.
Й-Оласе пайремыште калык лынак погынен. Пайремым почашлан мутым карт
кугыза-влаклан пуышт, Марий Элын правительство, тувыра министерствын айдемышт
пайремым эртарыше, ончаш, канаш толшо-влаклан сай шомакым ойлышт.
«Муро сем» фольклор ансамбль моло коллектив коклаште программыштышт тÿрлö
шоктымо ÿзгарым кучылтмо дене ойыртемалте.
Юалге
кечым ончыде усталык коллективын артистше-влак сценыште муреныт, куштеныт, вашла
палыме лийыныт. Киров область Уржум район гыч толшо фольклор ансамбль шканже
шуко уым пален кайыш.
Юмылан тау, Угинде пайрем сайын эртыш. Пайремыш уна-влак шукын толыныт ыле, марий йÿла почеш вес ийын кинде сай лийшаш.
Кириллова Л.Ф., МБУК «Морко ЦКС»
вуйлатышын алмаштышыже
