Марий Эл Республикысе эн сылне вер-влак
Марий Эл Республик Россий покшелне Юл эҥер серыште верланен. Тӱвыражын, пӱртӱс ден историйжын шкешотан улмыжо российсе турист-влакым веле огыл, йот элласымат шкеж деке шупшеш.
Марий кундемысе яндар экологий, эмле чодырасе юж, тӱрлӧ янлыкан да кушкылан ток чодыра, эҥер да ер тӱвыра да сымыктыш объект, спорт сооружений-влакым нӧлтымаште да архитектур среда ден инфраструктурым вияҥдымаште кугу верым налын шогат. Турист да шымлызе-шамыч изи огыл тӱткышым марий калык дене палыме лиймашлан ойырат. Вет марий калык Европышто язычествым да тудын дене кылдалтше культурный объект-влакым арален кодышо коклаште иктыже. Шке вераштым нуно «чимарий» вера манын лӱмдат.
Йошкар-Олашке канаш але паша дене толшо турист-влак республикын моло кундем дене таҥастараш лийдыме тӱсшым, унам вашлийын моштымыжым моктен ойлат. Интернет лаштыклаште Йошкар-Ола нерген тӱрлӧ таҥастарымашым, поро шомакым лудаш лиеш. Мутлан: «Планетысе эн мотор вер», «Йомак ола», «Марий Италий», «Ньюшкарола» да молат.
Йошкар-Ола – турист-влаклан келшыше, изи кумдыкышто шуко каныме веран ола. Рӱдолан вияҥме корныжым ончыктышо объект-влак тӱҥ шотышто олан историй ужашыштыже верланеныт. Тыште кызыт мартеат ожнысо пӧрт, черке, живопись карнизан, серган да капкан кӱ да пу пӧрт-влак аралалтыныт.
Пытартыш ийлаште у площадь, фонтан, скульптур композиций, административный да тӱвыра ден туныктыш пӧрт-влак шочыныт. Кугу огыл кумдыкышто кызытсе архитектур ден ондак чоҥалтше объект-влакын иктеш лугалтмышт турист-шамычын чоныштым савырат.
Туризмын санаторный да активный видшым, имне дене походыш коштмашым, байдарке дене иймашым, колым кучымашым вияҥдаш Марий Эл Республикысе пӱртӱс условий келшен толеш, лач тидымак визитный карточкылан шотлыман.
Краеведенийым да шымлымаш пашам йӧратыше турист-влакын тӱшка дене коштмо походышт сайын вияҥеш. Тиде марий кундемын тӱвыраже, легенде ден историйже, мифше дене палыме лияш полша. Тыгай походыш велосипед, внедорожник, ече, байдарке, пуш дене але йолын каяш лиеш.
Марий Эл Республикыште «Кугу Какшан» заповедник да «Марий Чодра» национальный парк пашам ыштат. «Марий Чодра» паркыште шордо ден маскан кышажым, вўдумбрын йӧрыктымӧ кугу пушеҥгым да шуэн вашлиялтше кушкылым ужаш лиеш. Тыштак «Кленовая гора» санаторий, «Зеленый ключ» памаш, Яльчик да моло ер верланеныт. Тораште огыл ик эн тошто да пӱртӱс памятник лӱмым нумалше тумо кушкеш. Тудым чыланат «Пугачевын тумыжо» семын палат.
Марий кундем Российысе веле огыл, йот элласе сонарзе-влакым чумыра. Тыште шордым, ир сӧснам, кӱдыр ден сузым лӱйкалат. Шуко ер улмылан кӧра, вӱдышто ийын коштшо янлыкымат кучат.
Марий Элыште имне дене кудалыштмаш, ече дене мунчалтымаш, велосипед да йолын коштмо поход койын вияҥеш. Тыгодым этнический тур-влакат чот шарленыт. Нуно национальный тӱвыра, кочкыш да йӱла дене палымым ыштат. Шнуй верлашке миен коштмо экскурсий-шамычат оҥай улыт.
Но эн кугу тӱткыш рӱдолалан ойыралтеш. Тыште кажне кечын гаяк у объект-влак нӧлтыт, чапкӱм почыт. Урем мучко коштын савырныме годым шуко памятникым ужаш, шарнымашеш кодаш у фотокарточкым ышташ лиеш. Икманаш, турист-шамычым вашлияш да нунылан каныме жапыштым пайдалын эртараш чыла условий ышталтеш.
«12 апостол» скульптур композиций
Шуэн вашлиялтше проект. Российыште икымше гана тарванылше ужашан скульптурым кучылтмо, тиде случайыште апостол-шамычын кид-йолышт тарванылеш. Площадь могырым ончаш гын, апостол-влак илышыла койыт. Кажне кап метрат пеле кӱкшытан, той гыч ыштыме. Апостол-влакын шола капка гыч лектын, балкон дене ошкылмышт да пурла капкаш пурен йоммышт 8 минутым налеш.
Шагатын диаметрже – 3 метр. Чын жапым спутник гоч тергат. Уникальный конструкций 4 тонн нелытан.
Москон да чумыр Российын Святейший Патриархше Алексий II чапкӱ
Патриарх мемнан республикыш 1993 ийыште толын. Кӱкшӧ постамент гыч Святейший патриарх икымше гана толмо пагытше деч вара вашталтше серым ончен шога. Пурла кидыштыже – чоҥештен каяш ямдылалтше кӧгерчен. Христиан вераште ош кӧгерчен яндар, эрыкталтше чонын символжылан шотлалтеш.
Ешым аралыше Петр ден Фавроний шнуй-шамычлан фонтан-чапкӱ
Преданий почеш, Петр князь Муромышто 13 курым тӱҥалтыште вуйлатен. Пелашлан, неле чер деч тудым эмлыше, кресаньык ӱдырым марлан налын.
Поян да нужна еш гыч улшо ӱдыр-качын ешым чумырымышт бояр-влаклан келшен огыл. Нуно ты ешым шалаташ тӧченыт. Но Петр власть олмеш йӧратыме ўдыржым ойырен налын. Самырык пелаш-шамыч ешышт деч тораш лектын каеныт, а кунам чыла шургымаш шыпланен, уэш Муромыш пӧртылыныт да шуко жап княжествыште вуйлатеныт.
Елизавета Петровна императрицылан чапкӱ
Лач Елизаветан правленийже жапыште бироновщино ийлаште (Анна Иоановнан вуйлатыме пагыт) репрессийыш логалше юмынъеҥ-влакым мӧҥгышт пӧртылтеныт, монастырь ден монах-шамычым шыгыремдымым чарненыт. Елизавета Петровнан указше почеш пу олмеш кӱ храм-влакым чоҥаш тӱҥалыныт. Православный верам шарымаште, марий калыкым туныктымаште императрицын надырже пеш кугу. Илен-толын марий калыкын шке возыктышыжат шочын.
Грейс Келли да Монакон Ренье III князьшылан чапкӱ пиалын символжылан шотлалтеш. Сюжетын негызше – "курымын сӱанже".
Грейс Келли ден Монакон Ренье III принцше – мужыр улыт. Парняштышт шергаш гына ок сите. Тиде сан 1956 ийыште лийын да 20-шо курымын ик эн поян да чапле сӱанжылан шотлалтын. Чапкӱм ЗАГС ончылан вераҥдыме, тудым готический стиль почеш ыштыме.
Оласе ЗАГСын полатше
ЗАГС Брюгге серым сылнештара. Тудын ойыртемалтше шӧрынжылан, у церемоний шотлалтеш – ӱдыр ден каче полатыш Эшкинин урем могырым пурат, возалтме деч вара Брюгге серыш лектыт, ешым аралыше Петр ден Фавроний шнуй-шамычлан фонтан-чапкӱ деке шумеш миен толыт. Чапкӱ воктене фотографироватлалтмаш ешын символжылан шотлалтеш.
"Лоренцо Ди Пьеро Де Медичи Великолепный" скульптур композиций
"Лоренцо Ди Пьеро Де Медичи Великолепный" скульптур композиций Изи Какшан серыште верланыше Итальян паркым сӧрастара. Тиде парк Йошкар-Оласе меценат-влакын шийвундышт дене сылнештеш.
Юмынава ден йочалан да Архангел Гаврииллан чапкӱ
Той гыч ыштыме куд метр кӱкшытан скульптур фонтан воктене южышто нӧлталт шогымыла коеш. Пурла кидыште Архангел умдым кучен, шолаште – воштончышым. Йошкар-Оласе ик эн кугу да мотор фонтан. Кастене тул дене сӧрастарымылан кӧра, эшеат сӧралын коеш.
Александр Ефимович Котомкинлан (Савинскийлан) чапкӱ
Александр Ефимович – 20-шо курымын руш поэтше. Чапкӱн авторжо-влак А.Котомкинын скульптур портретшым ыштеныт. Самырык рвезе военный формым чиен, ончыко онча.
Успенский урем
Уремын ужашыжым Итальян стиль почеш ыштыме.
Пчелин купечын пӧртшӧ
Историк-влакын шонымышт почеш, 1696 ийыште олан йӱлымыж деч вара чоҥымо эн тошто пӧрт. Кӧргӧ пӧлем-влак кугытышт дене окна дене икгай улыт: кӱкшӧ тувырашан пӧлемыште окнажат кӱкшӧ, лапка тувырашаныште – лапка. Тидлан кӧрак легенде шочын, пуйто пӧрт да ола йымалне кӱнчем корно уло. Кызыт тыйше Марий епархий верланен.
Олан историйже дене палдарыше тоштер
Тоштерыште Йошкар-Олан историйжым почын пуышо этнографий, декоративно-прикладной сымыктыш, археологий да геральдике, сӱрет да фотодокумент-влак ончыкталтыт. Кугу экскурсий программе уло. Мутлан, тоштер але ола мучко экскурсий.
"Чарла кремль" информаций да туризм рӱдер
"Чарла рӱдерым" коклакурым жапыште Царевококшайскысе острог олмышто чоҥымо, варарак ты верыште Пазар да Революций площадь-влак лийыныт.
Кремльын архитектурыжым коклакурым жапысе руш зодчествын ик эн чапле чапкӱжым ончен ыштыме.
Корепов купечын пӧртшӧ
1901 ийыште кок кӱ пӧртым иктыш ушыктен, Корепов купечын кок пачашан кӱ пӧртшым ыштыме. Революций деч ончыч икымше пачашыште ужалыше кевыт ден амбар верланеныт, кокымшо пачашыште – оласе почто. 1917 ий гыч ты пӧртыштӧ Царевококшайск уездысе пашазе, кресаньык да салтак депутат-влакын ушемышт лийын. А кызыт тушто «Историй да тӱвыра шарныктышым аралыме да кучылтмо шотышто шанче-йӧндартыш рӱдер» республикысе кугыжаныш тӱвыра тӧнеж верланен.
ГУЛАГ историй дене палдарыше тоштер
Тыште лагерь-влак кугыжаныш управленийын (ГУЛАГ) шучко пашажым почын пуышо ӱзгар, документ-влак ончыкталтыт, элнан историйыштыже лийше пагытыш пӧртылтат.
"Илыш тукымвож" скульптур композиций
Композиций кум фигур гыч шога – тӱрлӧ тукымын еҥже-влак калык семӱзгарым шоктат. Нунын покшелне – илыш пушеҥге. Скульптур марий калыкын тӱвыражым да тукым кокласе кылым почын пуа.
"Еш теҥгыл" скульптур композиций
Композицийын негызше – кок йӱксӧ. Тиде кайыкым ожнак яндар, шыма да ӱшанле йӧратымашын символжылан шотленыт. Кайык-шамыч, шулдырыштым шаралтен, пуйто чыла кумыланым желанийым шонаш шкешт деке ӱжыт. Иктым – шкалан йӧратыме пелашым муаш, весым – улшо йӧратымашым пеҥгыдемдаш. Чон шижмаш чынжымак кугу да волгыдо гын, йӱксӧ-шамыч пиалым да перкем кондат. Олаште ик йӱлалан шукырак лийын: йӧратыше да пелашым кычалше-влак ты теҥгылыште шинчат, кайык нерым ниалтат, тыге пуйто шонымышт шушаш жапыште шукталтшаш.
"Пиалан еш" скульптур композиций
Композицийыште самырык ава-ачам да нунын йӧчаштым ончыктымо.
Оболенский-Ноготков лӱмеш площадь. Изи Какшан серыште верланыше Чарла олан икымше воеводыжлан Иван Андреевич Оболенский-Ноготковлан чапкӱ.
Тудо Чарлашке 1584 ийыште толын да кок ий ты мландыште службым эртен.
Национальный Тӱс сымыктыш Галерей
Мотор да ӧрыктарыше Итальян стильлан келыштарен нӧлтымӧ полат дене чоҥымо зданий Йошкар-Олан чоным савырыше вержылан шотлалтеш. Кажне шагатыште осёл лекман оҥай шагат шке йырже калыкым пога. Галерейыште кажне гана тӱрлӧ ончер ден экспозиций-влак эртаралтыт.
"Йошкин кот" композиций
"Йошкин кот" - тиде москосо бизнесмен деч пӧлек. Памятник Йошкар-Олан ик символжылан шотлалтеш. Пырыс Марий кугыжаныш университетын юридический факультетше воктене теҥгылыште шинча. Верысе студент-влак йӱлам шонен луктыныт – перке да пиал лийже манын, пырысын нержым ниалтыман.
Марий актер Йыван Кырля лӱмеш чапкӱ
Йошкар-Олашке поезд дене толшо уна-влакым марий талешке, киноактер Йыван Кырля вашлиеш. Шернур кундемын эргыжым «Путёвка в жизнь» йӱкан икымше киношто модмаш уло тӱнялан палымым ыштен. Москосо ик кинотеатрыште 1200 сеанс эртен. 1932 ий мучаште ты кином 27 элыште ончыктеныт.
Сюжет почеш герой марий мурым мурен, дрезина дене пӱрымашыже ваштареш кая. Кинон тӱҥ шонымашыже – ончыкылык илышым илен-лекташ корным ойырымаш.
Федор Иоаннович кугыжалан чапкӱ
Федор Иоанновичлан чапкӱ, южо увер почеш, уло тӱнялан икте. Ты чапкӱм ондак Чарла кремль кӧргеш шогалтыме, вара Изи Какшан эҥер серыш кусарен вераҥдыме.
Брюгге сер
Даний стильлан келыштарен ыштыме. Тушто улшо полатлаште тӱрлӧ министерстве ден ведомство-влак верланеныт. Каналташ да фотосессийым эртараш эн йӧнан вер. Кастене тулым чӱктымылан кӧра, вӱдышто тул чолгыжмо пеш мотор сӱретым ужаш лиеш.
Спасский башне
Элын тӱҥ Кремльыштыже верланыше ик башньын иземдыме копийже.
Благовещенский башне
Элнан тӱҥ Кремльжын ик башньыжын копийже. Оригинал семынак башне курантше дене кажне шагатыште пера. Башне йыр коштмо годым шкем сайын кучыман, тушто полицийын опорный пунктшо верланен.
Итальян стиль дене ыштыме административный полат-влак комплекс
Тыште банк, офис да тӱрлӧ административный полат-шамыч верланеныт. Фотосессийым эртараш пеш мотор вер.
Царь-пушкын копийже
Оригинал семынак ок лӱйкале.
Спорт сооружений комплекс
Ик стиль почеш нӧлтымӧ чыла спорт сооружений – спортын вӱд видшылан пӧлеклыме кок полат (профессиональный да любительский), теннис кортлан леведышан манеж, "Марий Эл" ий полат – Изи Какшан сер мучко верланеныт.
"Канде слон" скульптур
Тыгак тушто "Молоток", "Гигантский стул" да строительлан чапкӱ верланеныт. Нине объект-влакым пелен верланыше строительный организаций шогалтен.
Пушкин ден Онегинын скульптур композицийже
А.С.Пушкиным да кумдан палыме романжын геройжо Евгений Онегиным той дене ӱмыраҥдыме. Теҥгылыште нунын коклашке шинчын фотографироватлалташ лиеш.
Марий Эл Республик путешествоватлаш йӧратыше-влаклан келшыше, сӧрал кундем. Кажне толшо турист марий кундем нерген шуко у шарнымашым наҥгая. Ик гана ужын кайымекше, чонжо уэш толаш ӱжаш тӱҥалеш манын, ӱшандарен каласена!
